کتاب مقدسکتاب مقدس، عنوان مجموعه‌ای از نوشته‌های کوچک و بزرگ است که مسیحیان همه و یهودیان بخشی از آنها را "کتاب آسمانی و الهی" خود می‌دانند. عنوان معروف این مجموعه در زبان انگلیسی و بیشتر زبان‌های اروپایی (Bible) و یا کلمه‌های هم خانواده آن است که از کلمه یونانی Biblia، به معنای "کتاب‌ها"، گرفته شده است. [۱]
توماس، میشل، کلام مسیحی، ترجمه حسین توفیقی، ص۲۳.
فهرست مندرجات۱.۱ - عهد قدیم ۱.۱.۱ - نسخه قدیمی ۱.۱.۲ - تقسیم‌بندی عهد قدیم ۱.۱.۳ - نسخه سبعینیه ۱.۲ - عهد جدید ۱.۲.۱ - زندگی‌نامه حضرت عیسی ۱.۲.۲ - تبلیغات مبلغان ۱.۲.۳ - نامه‌ها ۱.۲.۴ - رویا و مکاشفه ۲ - کتب عهد جدید ۲.۱ - انجیل متی ۲.۲ - انجیل مرقس ۲.۳ - انجیل لوقا ۲.۴ - انجیل یوحنا ۲.۵ - کتاب اعمال رسولان ۲.۶ - سایر کتب ۳ - پانویس ۴ - منبع ۱ - عهد و پیمان خداونددر زبان‌های فارسی و عربی عنوان "عهدین" نیز برای این کتاب به کار می‌رود. این عنوان به این اعتقاد مسیحیان اشاره دارد که خدا دو عهد و پیمان (Testament) با انسان بسته است: یکی "عهد قدیم (Old Testament) که در آن خدا از انسان پیمان گرفته است که بر شریعت الهی گردن نهد و آن را انجام دهد. این عهد و پیمان ـ که نماد آن ختنه کردن است ـ ابتدا با حضرت ابراهیم (علیه‌السّلام) بسته شده و سپس در زمان حضرت موسی (علیه‌السّلام) تجدید و تحکیم شده است. با ظهور حضرت عیسی (علیه‌السّلام) دوران این عهد و پیمان پایان یافته و خدا عهد دیگری با انسان بسته است. این "عهد جدید ( New Testament) پیمان بر سر محبت خدا و عیسی مسیح است. بنابراین مسیحیان به دو دوره و عصر قائلند: ۱ـ دوره "عهد قدیم " ۲ـ دوره "عهد جدید". آنها متناظر با این تقسیم، کتاب‌های مربوط به دوره اول را عهد قدیم و کتاب‌های مربوط به دوره دوم را عهد جدید می‌خوانند و هر دو قسمت را مقدس و معتبر می‌شمارند. بنابراین نامگذاری به عهد قدیم و جدید مربوط به مسیحیت است. اما یهودیان معتقدند که خدا تنها یک پیمان با انسان بسته و آن همان پیمان "شریعت " است. بر این اساس آنان تنها بخش قدیم را، که "عهد" می‌نامند، قبول دارند. ۱.۱ - عهد قدیمعهد قدیم، که تنها بخش مورد اعتقاد یهودیان و قسمتی از کتاب مسیحیان است، حدود سه چهارم کتاب مقدس را در بر می‌گیرد. این مجموعه، که گفته می‌شود طی قرن‌ها و به دست نویسندگان مختلف نگاشته شده، در برگیرنده مطالب متنوعی از قبیل تاریخ، شریعت، حکمت، مناجات، شعر و پیشگویی است. بیشتر کتاب‌های این بخش به زبان عبری و اندکی از آن به زبان کلدانی نوشته شده است. (دو زبان عبری و کلدانی از زبان‌های سامی و هم خانواده با عربی‌اند.) این مجموعه مشتمل بر ۳۹ یا ۴۶ کتاب است این اختلاف از تفاوت دو نسخه قدیمی عهد قدیم نشات می‌گیرد. ۱.۱.۱ - نسخه قدیمیمجموعه عهد قدیم در اصل ـ غیر از بخش کوچکی از آن ـ به زبان عبری نگاشته شده است. در سده‌های قبل از میلاد مسیح، این مجموعه به یونانی ترجمه شده است. بنابراین، دو نسخه قدیمی از این کتاب وجود دارند که تا اندازه‌ای با هم متفاوتند. پس از اشغال سرزمین فلسطین در قرن چهارم قبل از میلاد، به دست اسکندر، یهودیان در سراسر امپراتوری پراکنده شدند و به تدریج زبان مادری خود (عبری) را فراموش کردند و به زبان یونانی روی آوردند. در قرن سوم قبل از میلاد و در زمان حکومت بطلمیوس فیلادلفوس بر مصر، به امر او، یهودیان اسکندریه کتاب عهد قدیم را به زبان یونانی ترجمه کردند. این ترجمه به "سبعینیه" معروف است؛ چون گفته می‌شود که این کتاب را حدود هفتاد نفر ترجمه کرده‌اند. نسخه سبعینیه با متن عبری تفاوت‌هایی دارد. مهم‌ترین تفاوت آنها، این است که هفت کتاب در این نسخه موجود است که متن عبری آن در دست نیست. این کتاب‌ها عبارتند از: طوبیت، یهودیت، حکمت سلیمان، حکمت یشوع بن سیراخ، باروک، کتاب اول مکابیان و کتاب دوم مکابیان. همچنین برخی از کتاب‌های موجود در متن عبری در نسخه سبعینیه بخش‌هایی اضافه دارند. در دو قرن قبل از مسیحیت و یک قرن پس از آن بسیاری از یهودیان و نیز بعداً مسیحیان، از این نسخه استفاده می‌کردند، تا اینکه در حدود سال ۱۰۰ م. سران یهود شورایی تشکیل دادند و بر رسمیت ۳۹ کتاب ـ که در متن عبری بود، ـ رای دادند و اسفار هفت‌گانه موجود در ترجمه سبعینیه را غیر قانونی اعلام کردند. اما مسیحیان این نسخه را معتبر دانسته، به استفاده از آن ادامه دادند تا اینکه پروتستان‌ها در قرن شانزدهم به متن عبری بازگشتند و این هفت کتاب را غیر رسمی اعلام کردند. [۲]
توماس، میشل، کلام مسیحی، ترجمه حسین توفیقی، ص۲۵.
بنابراین، یهودیان و پروتستان‌های مسیحی متن عبری را قانونی می‌دانند و کتاب‌های عهد قدیم را ۳۹ عدد می‌شمرند و دو فرقه مسیحی کاتولیک و ارتدکس نسخه سبعینیه را معتبر دانسته، تعداد کتاب‌های عهد قدیم را ۴۶ می‌دانند. ۱.۱.۲ - تقسیم‌بندی عهد قدیمتفاوت دیگر دو نسخه قدیمی عهد قدیم در ترتیب کتاب‌های این مجموعه است. مطابق ترتیب و تقسیم نسخه عبری ـ که یهودیان آن را قبول دارند ـ این مجموعه به سه بخش، تورات، نبییم (انبیا) و کتوبیم (مکتوبات)، تقسیم می‌شود. "تورات" مشتمل بر پنج سفر پیدایش، خروج، لاویان، اعداد و تثنیه می‌شود. بخش دوم، یعنی "کتاب انبیا" به دو بخش انبیای متقدم و انبیای متاخر تقسیم می‌گردد. بخش نخست، کتاب‌های یوشع، داوران، دو کتاب سموئیل و دو کتاب پادشاهان را در بر می‌گیرد و بخش دوم، کتاب‌های اِشعْیا، ارمیا، حزقیال، هوشع، یوئیل، عاموس، عوبدیا، یونس، میکاه، ناحوم، حبقوق، صنفنیا، حجّی، زکریا و ملاکی را شامل می‌شود. بخش سوم، یعنی "مکتوبات"، از کتاب‌های مزامیر، امثال، ایوب، غزل غزل‌ها، روت، مراثی ارمیا، استر، جامعه، دانیال، عزرا، نَحمیا و دو کتاب تواریخ ایام تشکیل شده است. ۱.۱.۳ - نسخه سبعینیهدر نسخه سبعینیه، ترتیب کتاب‌ها و تقسیم‌بندی آنها به گونه دیگری است. بر طبق تقسیم و ترتیب این نسخه ـ که مورد قبول مسیحیان است ـ این مجموعه به سه بخش "کتاب‌های تاریخی"، "کتاب‌های حکمت، مناجات و شعر" و "کتاب‌های پیشگویی (نبوت) " تقسیم می‌شود. بخش اول، شامل پنج سفر تورات و کتاب‌های یوشع، داوران، روت، دو کتاب سموئیل، دو کتاب پادشاهان، دو کتاب تواریخ ایام، عزرا، نحمیا، و استر می‌شود. بخش دوم یعنی "حکمت، مناجات و شعر"، پنج کتاب ایوب، مزامیر، امثال جامعه و غزل غزل‌ها را شامل می‌شود. بخش سوم، که از هفده کتاب تشکیل شده، کتاب‌های اشعیا، ارمیا، مراثی، ارمیا، حزقیال، دانیال، هوشع، یوئیل، عاموس، عوبدیا، یونس، میکاه، ناحوم، حبقوق، صفنیا، حجّی، زکریا و ملاکی را در بر می‌گیرد. ۱.۲ - عهد جدیدبخش دوم کتاب مقدس عهد جدید است که تنها مسیحیان آن را قبول دارند و یهودیان آن را معتبر نمی‌دانند. این بخش نیز مشتمل بر کتاب‌ها و رسالات متنوع و نیز مطالب گوناگونی است. عهد جدید به زبان یونانی نوشته شده است و این در حالی است که حضرت عیسی و حواریون به زبان آرامی ـ که لهجه‌ای از زبان عبری است، ـ سخن می‌گفته‌اند. علت این امر، آن است که با کشورگشایی اسکندر و ایجاد یک امپراتوری بزرگ، زبان و فرهنگ یونانی در بسیاری از مناطق آن تبلیغ شد و زبان یونانی به عنوان زبان علمی و زبان دوم مورد توجه قرار گرفت، به گونه‌ای که بسیاری از مردم، به خصوص در حوزه دریای مدیترانه، با این زبان آشنایی یافتند. هنگامی که رسولان مسیحی با مردم این مناطق سخن می‌گفتند و برای آنها می‌نوشتند، طبیعی بود که از زبان مشترک، یعنی یونانی، استفاده کنند. عهد جدید به طور کلی به چهار بخش تقسیم می‌شود: ۱.۲.۱ - زندگی‌نامه حضرت عیسیزندگینامه و سخنان حضرت عیسی: این بخش مشتمل بر چهار انجیل است که گفته می‌شود متی، مرقس، لوقا و یوحنا آنها را نگاشته‌اند (کلمه انجیل، یونانی و به معنای مژده است). در واقع این چهار کتاب، سیره عملی و گفتاری حضرت عیسی هستند که افرادی آن را روایت می‌کنند. سه انجیل نخست سبکی یکسان دارند و مطالب مندرج در آنها هماهنگ است و با فرهنگ یهودی اختلاف چندانی ندارد. در این سه انجیل از الوهیت حضرت عیسی (علیه‌السّلام) سخنی نیست. انجیل چهارم از نظر مطالب با سه انجیل دیگر متفاوت است و با فرهنگ یهودی سازگاری ندارد و در آن، الوهیت حضرت عیسی (علیه‌السّلام) مطرح شده است. سه انجیل اول، اناجیل همنوا یا همدید (Synoptic) نامیده می‌شوند. ۱.۲.۲ - تبلیغات مبلغانتبلیغات و مسافرتهای تبلیغی مبلغان مسیحی: در این بخش تنها یک کتاب به نام اعمال رسولان وجود دارد که اقدامات حواریون و دیگر مسیحیان، به خصوص پولس را بیان می‌کند. ۱.۲.۳ - نامههاحواریون و رسولان مسیحی صدر اول، نامه‌هایی به شهرها و افراد مختلف نگاشته‌اند که ۲۱ عدد از آنها در مجموعه عهد جدید وجود دارد. سیزده یا چهارده عدد از این نامه‌ها از پولس و از هفت نامه باقیمانده، سه نامه به یوحنا، دو نامه به پطرس و دو نامه دیگر به یعقوب و یهودا منسوب است. ۱.۲.۴ - رویا و مکاشفهدر این بخش نیز تنها یک کتاب وجود دارد که به یوحنا منسوب است و در پایان عهد جدید واقع شده است. ۲ - کتب عهد جدیدعهد جدید مشتمل بر ۲۷ کتاب است که عبارتند از: ۲.۱ - انجیل متی"متی" فردی یهودی بود که برای رومیان باج و خراج می‌گرفت. این شغل نزد یهودیان مذموم بود. وقتی عیسی او را دعوت کرد او پذیرفت و از حواریون او شد. انجیل اول که غالب محققان برآنند که بین سال‌های ۶۵-۷۰ م. یعنی بیش از سی سال پس از حیات زمینی حضرت عیسی (علیه‌السّلام)، نوشته شده به این حواری منسوب است. در این انجیل که با سنت یهودی مطابقت دارد و سخنی از الوهیت حضرت عیسی در آن نیست، نسب، تولد، کودکی، شروع به تبلیغ، موعظه‌ها، معجزات، دستگیری، مصلوب شدن حضرت عیسی (علیه‌السّلام) و سرانجام برخاستن او از میان مردگان، با تفصیل نسبی آمده است. ۲.۲ - انجیل مرقساین انجیل، که کوتاه‌ترین و قدیمی‌ترین اناجیل است و غالباً تاریخ آن را نیز به سال‌های ۶۵-۷۰ م. بر می‌گردانند، به مرقس منسوب است. مرقس از حواریون نبوده، بلکه شاگرد خاص پطرس حواری بوده است. گفته می‌شود که او مطالب این انجیل را از پطرس نقل می‌کند. این انجیل از نظر محتوا و سبک، مانند انجیل متی است، با این تفاوت که مختصرتر است و قسمت‌هایی از زندگی عیسی، مانند تولد و کودکی او را در بر ندارد. پژوهندگان کتاب مقدس برآنند که متی و لوقا از این انجیل استفاده کرده‌اند. ۲.۳ - انجیل لوقالوقا پزشکی غیر یهودی بود که پس از حضرت عیسی به دست پولس ایمان آورد و شاگرد و همراه او شد. انجیل سوم و نیز کتاب اعمال رسولان را وی برای فردی به نام تئوفیلوس نوشته است. با اینکه پولس مبدع الهیات عیسی خدایی است، ولی در دو کتاب منسوب به لوقا، ـ که شاگرد خاص او بود ـ هیچ سخنی از الوهیت مسیح نیست و انجیل لوقا از نظر مطالب و سبک، شبیه دو انجیل قبل است. گفته می‌شود این انجیل همزمان با انجیل متی یا اندکی پس از آن نوشته شده است. ۲.۴ - انجیل یوحنااین انجیل به یوحنا پسر زبدی منسوب است. یوحنا یکی از حواریون بود. وی در زمان حیات زمینی حضرت عیسی طفل خردسالی بود. در این انجیل هم، زندگی نامه و سخنان حضرت عیسی آمده است، ولی ویژگی بارز آن مسیح شناسی خاص آن است. در این انجیل، مسیح جنبه الوهی یافته و خدای متجسد گردیده است. غالب محققان امروزی تاریخ نگارش این انجیل را به پایان قرن اول، یعنی نزدیک به هفتاد سال پس از حضرت عیسی، بر می‌گردانند. ۲.۵ - کتاب اعمال رسولاننویسنده این کتاب همان نویسنده انجیل سوم است و این امر از ابتدای کتاب مشخص است. پس این کتاب هم به شاگرد خاص پولس، (لوقا) منسوب است. در هشت باب اول این کتاب، فعالیت‌ها و تبلیغات حواریون حضرت عیسی، و در راس همه پطرس، مطرح شده است. در باب نهم سخن از ایمان آوردن ناگهانی پولس به میان می‌آید که تا قبل از آن یهودی‌ای سختگیر و شکنجه‌گر مسیحیان بود. این کتاب از باب نهم به بعد، بیشتر به مسافرت‌ها و تبلیغات پولس می‌پردازد و از حواریون کمتر سخن می‌گوید. این کتاب قطعاً پس از انجیل سوم نوشته شده است. ۲.۶ - سایر کتبلیست سایر کتاب‌ها به قرار ذیل است: ۶. نامه پولس به رومیان؛ ۷. نامه اول پولس به قرنتیان؛ ۸. نامه دوم پولس به قرنتیان؛ ۹. نامه پولس به غلاطیان؛ ۱۰. نامه پولس به افسسیان؛ ۱۱. نامه پولس به فیلپیان؛ ۱۲. نامه پولس به کولسیان؛ ۱۳. نامه اول پولس به تسالونیکیان؛ ۱۴. نامه دوم پولس به تسالونیکیان؛ ۱۵. نامه اول پولس به تیموتائوس؛ ۱۶. نامه دوم پولس به تیموتائوس؛ ۱۷. نامه پولس به تیطس؛ ۱۸. نامه پولس به فلیمون؛ ۱۹. نامه به عبرانیان؛ ۲۰. نامه یعقوب؛ ۲۱. نامه اول پطرس؛ ۲۲. نامه دوم پطرس؛ ۲۳. نامه اول یوحنا؛ ۲۴. نامه دوم یوحنا؛ ۲۵. نامه سوم یوحنا؛ ۲۶. نامه یهودا؛ ۲۷. مکاشفه یوحنا. [۳]
سلیمانی اردستانی، عبدالرحیم ، برگرفته از کتاب مقدس، آیات عشق، قم، ۱۳۸۲.
۳ - پانویس
۴ - منبعسایت حوزه، برگرفته از مقاله «کتاب مقدس، عهد قدیم و عهد جدید »، تاریخ بازیابی ۹۶/۴/۲۵. |